وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎی ﺗﻌﺰﻳﻪ
ﻋﻨﺎﻳﺖ اﷲ ﺷﻬﻴﺪی در ﻛﺘﺎب «ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﺗﻌﺰﻳﻪ و ﺗﻌﺰﻳﻪ ﺧﻮاﻧﻲ.... » ﺑﻪ ﻫﺸﺖ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻬﻢ ﺗﻌﺰﻳﻪ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ. اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:
- زﻣﻴﻨﺔ دینی- ﻣﺬﻫﺒﻲ
- زﻣﻴﻨﺔ تاریخی
- ﻣﺠﻼی نمونهﻫﺎی ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻋﺎﻣﻪ
- اﺳﻄﻮره ﭘﺮدازی ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻤﻮﻧﻪ های ازﻟﻲ
- ﻣﻨﻈﻮم و ﻏﻨﺎﻳﻲ بودن
- ﺗﺮاژﻳﻚ ﻳﺎ ﺣﺰن انگیز ﺑﻮدن
- آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ ﺑﺎ مجموعه ای از ﻧﺸﺎﻧﻪ های نمادی و رﻣﺰی
- ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ زﻣﺎن آﻳﻴﻦ ﻫﺎی ﺳﻮگواری ﺷﻬﻴﺪان
- زﻣﻴﻨﺔ دینی-ﻣﺬﻫﺒﻲ
ﺗﻌﺰﻳﻪﻫﺎ ﻫﻤﻮاره از ادﺑﻴﺎت دﻳﻨﻲ- ﻣـﺬﻫﺒﻲ اﻳـﺮان ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻘﺘﻠﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎ، ﺳـﻮﻛﭽﺎﻣﻪﻫـﺎ، رواﻳﺖ ﻫﺎی ﻛﺘﺒﻲ و ﺷﻔﺎﻫﻲ درﺑﺎرة ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﺗﺎرﻳﺦ واﻗﻌﺔ ﻛﺮﺑﻼ، ﻗﺼﺺ ﻗﺮآن، و ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻗﺼﺺ اﻋﺠﺎز دﻳﻨﻲ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ.ﺗﻌﺰﻳﻪ ﻧﺎﻣﻪ های اصلی عموماً بر اساس ﻓﺎﺟﻌﺔ ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻴﺪان ﻋﺎﺷﻮرا و وﻗﺎﻳﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﺶ و ﭘﺲ از آن وﻗﺎﻳﻊ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻫﻤﺮاه ﺗﺤﻮل ﺗﻌﺰﻳﻪ ﺧﻮاﻧﻲ، ﺗﻌﺰﻳﻪ ﺳﺎزان ﺗﻌﺰﻳﻪ ﻫﺎ و ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑـﺮ ﺑﻨﻴـﺎد داﺳﺘﺎن ﻫﺎ و واﻗﻌﻪﻫﺎی دﻳﻨﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ « ﻳﻮﺳﻒ و زﻟﻴﺨﺎ» ، « ﺷﺴﺖ ﺑﺴﺘﻦ دﻳﻮ »، « ﻋﺮوﺳـﻲ رﻓﺘﻦ ﻓﺎﻃﻤﺔ زﻫﺮا » و ، « ﻋﺎق واﻟﺪﻳﻦ » ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ. ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻌﺰﻳﻪﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ ﻳـﺎ ﮔﻮﺷـﻪ ﻫـﺎ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﺷﺎد و ﻓﺮح زا دارﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﺮﺑﻼ ﻧﺎواﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ. ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ، دروﻧﻤﺎﻳﺔ اﻛﺜﺮ آﻧﻬﺎ دﻳﻨﻲ اﺳﺖ و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی در ﺳـﺎﺧﺖ و ﭘﺮداﺧـﺖ آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ .
- زﻣﻴﻨﺔ تاریخی
ﺗﻌﺰﻳﻪﺧﻮاﻧﺎن ﻫﻤﭽﻮن روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﺎن واﻗﻌﻪ ﮔﻮ، از ﻓﺮاز ﺳﻜﻮی ﺗﻜﻴﻪﻛﻪ ﻧﻘـﺸﻲ ﭼـﻮن ﻣﻨﺒﺮ در ﻣﺴﺠﺪ دارد، ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺪﺳﻲ وﻗﺎﻳﻊ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ ﻣـﺼﺎﻳﺐ اﻫـﻞ ﺑﻴـﺖ ﻣﻄﻬﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻠﻤﺎت و ﺣﺮﻛﺎت ﺑـﺮای ﻣـﺮدم رواﻳـﺖ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ . وﻇﻴﻔـﺔ ﺗﻌﺰﻳﻪ ﺧﻮان ﻧﻘﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن و ﺑﻴﺎن ﺷﻌﺮ و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺷﻴﻮة ﻧﻘﺎﻟﻲ و ﻧﻤﺎﻳﺶ وﻗﺎﻳﻊ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻪﺻﻮرﺗﻲ ﻗﺪﺳﻴﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪه و اﺳﺘﻮار، و آﮔﺎه ﻛـﺮدن ﻣﺮم ﻋﺎﻣﻪ از ﺗﺎرﻳﺦ وﻗﺎﻳﻊ ﻛﺮﺑﻼﺳﺖ. ﻣﺮدم آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ از وﻗﺎﻳﻊ ﻛﺮﺑﻼ در ﭘـﺎی ﻣﻨﺒـﺮ روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﺎن ﺷﻨﻴﺪه اﻧﺪ در ﭘﺎی ﺳﻜﻮی ﺗﻜﻴﻪ ﺗﻌﺰﻳﻪ ﺗﻌﺰﻳﺔ ﺧﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ و درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ.
- ﻣﺠﻼی نمونه ﻫﺎی ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻋﺎﻣﻪ
ﺗﻌﺰﻳﻪﺧﻮاﻧﺎن ﻧﻘﺶ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن داﺳﺘﺎن ﻫﺎی ﻫﺮﻳﻚ از ﺗﻌﺰﻳﻪ ﻫﺎ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺳـﻠﻴﻘﻪ ﻫـﺎی ﻣﺮدم و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﻲ و رﻓﺘﺎری ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮازﻧﺪة ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺗـﺎرﻳﺦ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺧﻮد ﻣﻲ اﻧﮕﺎرﻧﺪ، ﻣـﻲ ﺳـﺎزﻧﺪ و ﻣـﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻨـﺪ. از اﻳـﻦ رو، ﺗﻌﺰﻳـﻪ ﻧﻮﻳـﺴﺎن و ﺗﻌﺰﻳﻪﮔﺮداﻧﺎن در ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﻲ اﻓﺰون ﺑﺮ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی از رواﻳـﺖ ﻫـﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ در ﻣﻘﺘﻠﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﺳﻮﮔﻨﺎﻣﻪﻫـﺎ، اﻋﺘﻘـﺎدات و ﺑﺎورﻫـﺎی ﻋﺎﻣـﻪ را ﻫـﻢ درﺑـﺎرة ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺗﻌﺰﻳﻪ درﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺖ و ﺗﻤﻨﺎﻫﺎی روﺣﻲ ﻣﺮدم را در ﺧﺼﺎﻳﻞ و رﻓﺘﺎر ﺷﺨﺼﻴﺖ ها باز ﻧﻤﻮدﻧﺪ.